Karmaşık duygular yaşıyor olabilirsiniz. Bir öfke duyuyor, suçlu arıyor, bir üzülüyor, sonra başka bir şey olduğunda seviniyor olabilirsiniz. En basit günlük işleri sağlıklı bir şekilde tamamlarken yaşadığınız için veya çocuğunuzun bir davranışına güldüğünüzde suçluluk hissi gelebilir. Bu derin duygu geçişleri bize sürekli inip çıkan bir tahterevalli deymişiz hissi yaşatabilir. Dengemizi kaybetmiş, şaşkın olabiliriz. Tüm bunları da içinde olmadığımız uzaktan şahit olduğumuz depremi ve enkazları takip ederken yaşayabiliriz. Ben doktor ya da terapist değilim ama deneyimlerim ve araştırmalarım bana gösterdi ki bedenin ve zihnin müthiş koruma mekanizmaları var. Acıyı hissetmememizi sağlayabilir, duygularımızı dondurabilir, bizi hayatta tutmak için ne yapması gerekiyorsa onu yapar. Ancak bunları yaşarken biz, duyguları yok etmiyoruz. Bir süreliğine belki park ediyoruz. Görmesek de yaşamasak da oradalar. Araştırmalar bu kadar yoğun duyguları içimizde tutmanın stresinin tansiyon, nabız atışı ve bedensel gerginliği arttırdığını söylüyor. 

Derin ve yakından travma veya kayıp yaşadıysanız kendi başınıza baş etmeye çalışmadan buradaki alıştırmalara başlamadan önce mutlaka uzman bir terapistle bu duygularınızla güvenli bir şekilde çalışmanızın önemli olduğunu bizzat kendi deneyimlerimden biliyorum ve onu öneriyorum.

Burada önereceğim çalışmaların daha çok depreme uzaktan ‘şahit’ olanlar için faydalı olacağına inanıyorum.  Uzakta olsak da, izleyen olsak da tetikleniyoruz ve farklı duyguların yükünü taşıyoruz. Yapılan bir çok araştırma, özellikle televizyon ve sosyal medya üzerinden uzakta yaşanan travmatik bir olayı izlemenin travma sonrası stres bozukluğuna sebep olabileceği sonucuna varmış. Yaşanabilecekleri şöyle açıklamışlar:

Duygularını ifade etme zorluğu
Aşırı korku, anksiyete ve gelecekle ilgili umutsuzluk
Aşırı öfke ve gerginlik
Uyku düzensizliği
Kilo değişimleri, iştahın artması azalması
Normal faaliyetleri yapma konusunda coşkusuz ve keyifsiz olmak
Odaklanma sorunu
Yakınlarınızla ilişkilerde gerginlik
Aşırı yemek, kumar oynamak, alışveriş, içki gibi uyuşturmaya yönelik eylemlerde artış.

Uzmanlar böyle zamanlarda öz bakımın önemini vurguluyor. Daha önce de dediğim gibi burada bizzat doğrudan bir travmanın içinde olan kişiler için değil bu söylediklerim. Normal akışında hayat devam ederken izleyerek, duyarak ortak olduğu, şahit olduğu bir travmayla karşı karşıya olan kişilerden bahsediyorum. Öz bakım fiziksel, duygusal ve ruhsal ihtiyaçlarınızı da düzenli olarak dikkate almanızdır. Kendi sınırlarınızı bilmenizle ilgilidir. Gerçekçi ve yönetilebilir olması önemlidir. Öz bakım ne olabilir?:

Fiziksel hareket – bir yürüyüş olabilir
Dışavurum ve yaratıcı çalışma – resim, yazı, dans, şarkı söylemek olabilir
Sevdiklerinizle vakit geçirmek olabilir
Kendinizle baş başa kalmak olabilir
Hobilerinizle ilgilenmek olabilir. 

Burada önemli bir noktaya daha değiniyor uzmanlar; travmanın etkilerini hemen hissetmeyebilirsiniz, ne yaşadığınızı anlamanız zaman alabilir, bazen haftalar sonra fark edebilirsiniz. Kendinizi izlemenizi öneriyorlar. 

Ben bugün kendi bildiğim yerden bir şeyler sunmak ve sizlerle yazıyı dayanıklılığınızı arttırmak, yaşadıklarınızın içinde duracak gücü vermek için kullanmakla ilgili bir kaç alıştırma paylaşmak istiyorum. Bana iyi gelir bunlar. Size de iyi gelir, nefes aldırır, alan açar diye umuyorum. 

1. Yazacağınız alanı daraltmak sınırları belirlemek, korunaklı bir alan yaratmak, o alanda duygularınızı açmanızı kolaylaştırır. Bu dar alan telefon ekranınız olabilir. Telefonun notlar bölümünü açıp her gün oraya yazabilirsiniz. Kalemle ya da klavye ile çalışmadığınız, muhtemelen baş parmaklarınızla yazacağınız için belki de daha önce hiç bu alana bu şekilde yazmadığınız için farklı bir deneyim olacaktır. Dar alan olarak ufak kağıtlara ya da kartlara yazmayı da seçebilirsiniz. Bir A4 kağıdını dört parçaya bölerseniz, dört ayrı ufak kağıdınız olur. O alan küçük olduğundan yazma eylemi de gözünüzde büyümez. Her sabah uyandığınızda ve her akşam yatmadan önce bu seçtiğiniz dar alana sadece zihninize düşen kelimeleri yazabilirsiniz. Kelime geliyorsa kelime yazın, cümleler oluşmaya başlıyorsa ona izin verin. Bir şeyi anlatmaya başlıyorsanız anlatmaya devam edin. Süreç sizin. Sınırınızı neyi ne kadar yapacağınızı siz belirlersiniz. Kendinizi zorlamayın, ne geliyorsa ona izin verin. Küçük kağıtlarla çalışıyorsanız tek bir yüzünü ya da her iki yüzünü kullanabilirsiniz. Bu kağıtları bir zarfta biriktirin. Bir süre öyle biriksinler. Hazır olduğunuzu hissettiğinizde onlara dönüp okuyabilirsiniz isterseniz. İsterseniz yakabilirsiniz. Sonunda çıkan yazılar değil, bu süreçte yazmış olmanız size iyi gelecektir. 
2. Normalde sol elinizle yazıyorsanız her gün bir de sağ elinizle yazmayı deneyimleyin. Sağ ile yazıyorsanız, sol ile yazmayı deneyin. Ne hissettiğinizi yazmak içinizden gelmiyorsa, kaleminizi normalde kullanmadığınız elinize alıp sayfada dolaştırın. Çizgiler, daireler karalamalar çizin. Bir kelime geliyorsa onu da ekleyin, gelmiyorsa sadece çizgiler bırakın sayfaya. Bittiğinde kağıdı bir kenara bırakın. Kısa bir mola verin. Sonra kağıdınıza dönüp önünüze alın ve bir kaç dakika çizgilerinize bakın. Ne çağrıştırıyor, ne diyor o karalamalar? Düşüncelerinizi günlüğünüze yazın. Farklı bir elle yazmak, dominant olmayan elinizle yazmak duyguları usulca davet eder. 
3. Bir süre rahatsız edilmeyeceğiniz bir yere geçin mümkünse. Gözlerinizi kapatın. Normal nefes alıp verin. İçinizin biraz durulmasını oturduğunuzu fark etmesini bekleyin. Sonra duyularınıza izin verin. İster geçmişinizden ister o an oturduğunuz yerdeki bir kokuyu alın. Onunla bir süre oturun. Belki bir kaç koku geliyor, izin verin. Sonra gözünüzü açıp yazın. Ne istiyorsanız onu yazabilirsiniz. Bunu tüm duyularınızla çalışarak yapın. Duyulara odaklanmak, ya da nesnelerle de bu çalışmayı yapabilirsiniz, nesnelere odaklanmak, bir şekilde odaklanmak ve bununla gelen yavaşlama içimizdeki panik duygusunu dindirir. 
4. Sakin, akışkan, sözsüz bir müzik açın. Gözleriniz kapalı ayakta durun ve müziği dinleyin. Oturmak daha iyi geliyorsa oturabilirsiniz. Müziği dinledikçe bedeninize odaklanın. Ne yapmak istiyor? Sağ kolunuz ne istiyor? Sol ayağınız orada durmak istiyor mu? Biraz zaman tanıyın kendinize ve bedeninizin istediği şekilde müzikle hareket edin. İstediğinizde durun ve günlüğünüze yazın. 

Bu şekilde duygulara alan açarak yazdığınızda bir çok tepki verebilirsiniz, ağlama hissi gelebilir, gelirse yazmaya devam edin veya yazdıklarınızı okuyun tekrar, okurken de aralarda durup nefes alın. Böyle yazarken kahkaha da olabilir. Gülüyorsanız, izin verin. Bir şeyler yaşıyoruz ve içinden geçiyoruz. Sizin kontrolünüzde olmadığı hissi sizi boğmasın. Yazmak, yazıya odaklanmak bir nebze de olsa kontrol hissini verir. Odaklanmak bunu verebilir, kendinizi bir kaynak olarak kullanmak, anılarınızda güzel olanlara dönmek yaşananların üstünü örtmez, sadece nefes aldırır. Başka kaynaklarınızı da kullanmayı unutmayın…yürüyüş yapmak, arkadaşlarınızla buluşmak, evinizi temizlemek, yemek pişirmek, yardım edebileceğim birisine yardım etmek (bu komşuma bir çorba pişirmek bile olabilir) sevdiğiniz bir kitabı okumak gibi, bunlar benim için zor günlerimde her zaman kaynaklarım olmuş beni zor duyguların içinden geçirmiştir.